Bursa’yı Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Beş Şehir”inden bir kere daha okudum. Başta İstanbul, sonra Bursa, Konya, Erzurum ve Ankara olmak üzere bulunduğu, görev yaptığı, yaşadığı şehirleri ele almış Tanpınar. İyi ki de kitaplaştırmış bu eseri. Tüm öğrenci, öğretmen kısacası her okuma âşıklarına tavsiye edeceğim bir kitap.
Sadrazam Keçeci Fuat Paşa’dan “Osmanlı tarihinin dibacesi” sözünü kitabına derç etmiş Tanpınar. Yani; “Bursa, Osmanlı İslam Medeniyetinin önsözüdür”diyor.
Ön sözün anlamı bilindiği üzere, müellifin yaptığı çalışmanın özetini ustalıkla gergef-gergef işlemesidir. Sanat adamı ne yaptığını, niçin yaptığını, nasıl yaptığını, nelerden ilham aldığını, hangi inançla bu yola girdiğini anlatır ön sözde. Kur’an-ı Kerim’in ön sözü gibi düşünebileceğimiz Fatiha, bu nedenle hattatların, ebruzenlerin, müzehhiblerin özel ilgilerine mazhar olmuş ve sanatlarının en zirvelerini burada icra etmiştir. Bir bakıma, Bursa'da kurulacak medeniyetin tohumunun atıldığı yerdir. Yani Bursa gelecek medeniyetin ön sözüdür kısacası.
Osmangazi’nin Şeyh Edebali’nin evinde gördüğü rüyadan başlayarak anlatmaya kalksak Bursa’yı anlatamayız. Ulu Cami başlı başına bir hat sanatı külliyatı. Hanları, hamamları, sebilleri Osmanlı yadigârı “Kızık”la başlayan köyleri, özetle her santimi tarih kokan bir şehir Bursa.
Osman Gazi, Orhan Gazi, I. Murat, Yıldırım Han, Çelebi Mehmet, II. Murat gibi ulu hakanları bağrında barındırır Bursa. Hüznün ve kederin tecessüm ettiği Muradiye Külliyesi ayrı bir tarihtir Bursa’da. Yeşil Türbe’de ikinci kuruluş padişahı yatar. Emir Sultan’da baharda erguvanlar açar. Yıldırım’da ise kaderin cilvesi ile zirvedeyken Çubuk’ta yenilmiş ve esaret hayatı yaşamış mahzun Yıldırım Bayezid Bursa Ovası’nı seyreder.
Molla Fenari, Emir Sultan, Üftade, Aziz Mahmut Hüdai, İsmail Hakkı Bursavi, Somuncu Baba, Süleyman Çelebi ve daha yüzlercesi bu şehrin manevi sultanları halen eserleri ile şehrimize değer katarlar.
Bursa’da son yirmi yılda yapılan çalışmalar şehri kendine getirmeye başladı elhamdülillah. Tıpkı, Türkiye genelinde tarihimize ve medeniyetimize sahip çıkan çalışmaların kesafet kazandığına şahit olduğumuz gibi. Tophane, kale, tekkeler, camiler, köprüler, şifahaneler vb. yenileniyor. Tamir ediliyor. Orhan Camii son zamanda tamiratı bitip ibadete açıldı. Allah razı olsun emeği geçenlerden. Bunlar bizim nesilden nesle özenle devretmemiz gereken değerlerimiz, medeniyetimizdir.İlçe Belediyelerimiz de tarihi dokuyu canlandırma konusunda hassas davranıyorlar Allah razı olsun.
Hele Hanlar Bölgesi diye bilinen tarihi adaya yapılan çalışmaları özel anmak gerekir. Bursa Büyük Şehir Belediye Başkanı Sayın Alinur Aktaş’ın Hanlar Bölgesi çalışması takdirin çok çok üzerinde bir çabadır. Şehri şehir yapan, tarihi ile uyumlu olarak gelişen projelerdir. Daha pek çok çalışmalar yapıldı, yapılacak biliyorum ama bu proje baş çeken projedir.Beton yığınları ile tarihi mekânları boğarsanız o şehrin ruhunu öldürürsünüz. Elbette yeni mimarilere açık olacağız, yeni tekniklere uyum göstereceğiz. Ancak tarihimizin ve medeniyetimizin eserlerini koruyarak bunu yapma sorumluluğuz vardır. Tarihimizi ve medeniyetimizi koruyamadığımız kayıp yıllarımız var. Bu açığı kapatmak hepimizin boynunun borcudur.
Hanlar Bölgesi açılarak bölgeye tarihi dokusu kazandırılmıştır. Biliyorum, Sayın Alinur Aktaş ve ekibi bu çalışmayı hemen kolay yoldan yapamadı. Birçok hukuk mücadelesi, istimlak harcamaları, karşı koyuşlar, iftiralarla mücadele ederek bu güne gelmiştir. Ama tebriklerimizi takdirlerimizi sunuyoruz. Her Bursa’da yaşayan veya ziyarete gelen, tarihine sahip çıkan bu duygu içindedir inancındayım.
Uludağ’ında billur suları, kükürtlü ve sıcak ılıcaları, maden suları fışkıran Yeşil Bursa aynı zamanda Tanpınar’ın Evliya Çelebi’den naklettiği gibi: “Velhasıl, Bursa sudan ibarettir.” diyerek bu yazımı burada sonlandırayım.