Bencillik Nedir?

İnsanoğlu ilk aşamada, kendini korumaya, kendi işlerini kendi başına halletmeye programlanmıştır. Elbette, bencil olmak ve kendini korumak aynı şeyler değildir.

Bazı bilimsel araştırmalar, cömert ve bağışlayıcı insanların daha mutlu ve uzun yaşadıklarını tespit etmektedir. Ancak bunun da belirli bir sınırı ve kaidesi vardır. Uçaklarda yapılan anonslarda maskenizi ilk önce kendi yüzüne takmanızı, sonrasında çocuklarınızın maskesini takmanız önerilir değil mi? Sağlıkçıların kriz ve felaket dönemlerinde yaptıkları ilk iş, önce kendi güvenlik ve korumaların sağlayıp, sonra başka insanlara yardım etmeleridir.

Yani dayanışma, cömertlik ve yardımlaşma için bencillik önemli bir engeldir. Öyle ise bencillik nedir?

Bencillik, temelde, kendini yırtıcı hayvanlara ve tehlikelere karşı koruma ve savunma içgüdüsünden doğan, temel savunma mekanizmalarımızdan birisinin aşırılaşmış, kronikleşmiş halidir. Daha ötesinde egoizm ve narsizm vardır. Bir narsisti nasıl tanıyabilirsin? adlı yazımda daha ayrıntılı bilgiye ulaşılabilir.

Öyle ise bencilliğin doğru tanımını yapmak, kendini koruma ve toplumsal alandaki işlevsellikle arasındaki o ince ve hassas dengeyi gözetmek önemlidir.

Şu konular kulağına küpe olsun öyleyse;

Cömert olmanın yararlarını anlayabiliyor musun?

Cömertlik ve yardımlaşma / dayanışma sadece iyi insan olunduğu ya da iyi aile terbiyesi alındığı için değil, aynı zamanda, kişiyi ve toplumu koruyan, sorunları bireysel çözümlerden kat be kat daha hızlı ve ekonomik çözen bir olgudur. Yani atalarımızın cömertliği toplumca kabul eder hale getirmelerinin altında yatan gerçek sebep, onun daha işlevsel olmasıdır. Bazı şeyleri başkaları ile paylaşmak, onlara yol göstermek, durum için en uygun seçeneği seçebilmek aslında senin için de iyi ve yararlı bir seçenektir.

Bencil insanlar başkalarına yardım etmenin, bir grup üyesi olarak düşünmek ve hareket etmenin, ona uygun kararlar almanın önemini kavrayamazlar.  

Kontrolü kaybedince huzursuz olur musun?

Herhangi bir konuda kontrolü elinde bulundurmak iyi olsa da bazı durumlarda stres yaratan, sorunları karmaşıklaştıran bir durumdur. Başkalarına güvenebilir misin? Onların aldığı karararlara saygı duyup kendi kararınmış gibi uygulayabilir misin?

Bencillik sadece kendi karar, bilgi, deneyim ve işinin önemli olduğu bir durumdur. Diğerlerinin yaptıklarına burun kıvırılır ya da o kararlar zoraki uygulanır. Bencil insan kontrolünü elden bırakmamak için ekstra çaba harcar, stresini arttırır, başkalarının yapıp yapmadıklarını kontrol edebilmek için türlü türlü planlar yaparak enerji ve zamanını boşa harcayarak, sürekli dalavere peşinde koşan biri olup çıkar.

Başka insanlarla birlikte çalışabiliyor musun?

Ortak çalışmanın temel prensiplerinden birisi de başkalarının görüş ve önerilerine dinlemek, anlamak ve onları kabullenebilmektir. Bir grupta sadece bir kişinin her zaman en doğru ve en etkili olması doğal bir durum değildir.

Bencilliğin en önemli tanılarından birisi de kişinin başkaları ile eşit bir şekilde çalışıp çalışamadığı, onlarla düzeyli bir iletişim kurulup kurulamadığıdır. Sosyal iletişim ve beceri yetisi bu durumda önemli bir rol oynar. Otizm gibi rahatsızlıkları olan bazı insanlarda bu yeti düşük düzeydeyken bazı insanlarsa bazı sebeplerle bu yetiyi tam olarak geliştirememişlerdir. Bu sosyal iletişim kurma yetini elbette geliştirebilirsin.  

Sorumluluk almaktan korkar mısın?   

Sorumluluk demek, olası yanlışları, kötü yapılan işleri de sahiplenmek, gerektiğinde özür dilemek, geri adım atmak gibi şeyleri de içerir. Sorumluluk almak yukarıdaki şıkdaki gibi sosyal beceri yetisi ve sosyal becerileri yüksek birisi olmayı gerektirir.

Bencil insanlar, onlara göre, daha sonra can sıkıcı durumlara düşmemek için, sorumluluktan kaçarlar. Başkalarını eleştirmek daha kolaydır. Bencil insanlar yanlış yapmanın, başkalarında yardım istemenin veya sorumluluk nedeni ile, bazı şeyleri, istemediği halde yapabilmenin aslında iyi bir durum olduğunu anlayamazlar.

Hep ben hep ben mi diyorsun?

Elindeki ile yetinebilmek, onun ile mutlu olabilmek de bir meziyettir.

Bencil insanların başka bir özelliği de hep daha fazlası hep daha iyisi için abartılı bir ilgi ve alaka göstermeleridir. Elindekinin değerini bilemeyip bazan elindekinden de mahrum kalabilirler.

Sadece maddi şeylere mi değer veriyorsun?

Maddiyat elbette gerekli ama uzun dönemde doyucu olmayan bir şeydir.

Bencillikteki doyumsuzluk, kendini sadece görünüşte olan ile değerlendirme,  başkalarının onun hakkında ne dediği, ne yorumladığı ile sınırlı tatsız bir yaşam olarak göze çarpar.

Yani kısacası abartılı bencillik insanı içten kemiren zamanla daha kötü bir insan olmasına yol açan bir olgudur. Sosyal ilişkiler, iş yaşamı, okul, aile ve sevdikleri ile olan ilişkiler sekteye uğrar veya zayıflar. Başka insanları kendi çıkarları için kullanmak, zamanla yalnızlaşmak gibi çirkin durumlara neden olur.

Ancak bunlar elbette kayaya yazılmış yazıtlar gibi değiştirilemeyecek bir durum değildir. Kişi isterse zamanla bencilliğini makul seviyeye çekebilecek alıştırmalar yaparak, gerekli yaşam deneyimi ve sosyal beceri yetisini kazanabilir.

Bencil insanlarla yaşamak zor veya tatsız bir şeydir. O yüzden çevresindeki insanların açık sözlü, gerektiğinde hayır diyen, gerektiğinde sınır çizebilen insanlar olması hem kendileri için, hem de o bencil birey için çok önemlidir.

Sağlıcakla kalın.

Bu yazı ilk defa panikataksite.wordpress.com adresinde yayınlanmıştır.