BİR KİTAP: MİNELBAB İLELMİHRAB / REFİK HALİT KARAY
Refik Halit edebiyatımızda Memleket Hikayeleri ve Gurbet Hikayeleri ile tanıdığımız çok önemli bir yazarımızdır. Her iki kitabı da akılda kalıcı önemli öyküler içerir. Adlarından da anlaşılacağı gibi yazar bu kitaplarını sürgündeyken yazmıştır.
İttihat Terakki dönemimde Türkiye içinde sürgün edilmiştir. İttihatçılarla arası hiç bir zaman hoş olmamış ve onları sıkça ve çoğunda ölçüsüz eleştirmiştir. Sinop ve Çorum’da sürgün olduğu bu zaman aralığında MEMLEKET HİKAYELERİ’ni yazmıştır.
Bu öykülerin her biri edebi olarak çok değerlidir. Akılda kalıcı ve çarpıcı bu öyküler, onu sürgüne gönderenler tarafından da okunmuştur.
Yazar bu sürgünden sonra İstanbul’a döner. Bu defa birinci dünya savaşı biter. Mondros ve ardından Sevr anlaşmaları imzalanır. Ancak yazarımız hayatının neredeyse tamamında olduğu gibi yine yanlış taraftadır. İstanbul’dan bakıldığında Kuvvayı Milliye hareketi onlar için yanlış ve yersizdir ve yenilmeye mahkumdur. Sıradan bir İstanbul aydını gibi bakar Milli Mücadeleye. Yakınlarında Halide Edipler, Sait Mollalar, Zeynel Abidinler ve Ali Kemaller vardır. Kısaca Hürriyet ve İtilafçılar ve İngiliz Muhibleri...
Bu dönemde kendisine posta ve telgraf genel müdürlüğü görevi verilir. Dönem çok hassastır. Mustafa Kemal Paşa, Samsun’a geçmiştir. İstanbul, kendisini İstanbul’a çağırınca Askerlik görevinden istifa eder. Bir genel müdür olarak sarayın emirlerini yerine getirmesinden başka, Yazarımız Ankara hükümetine karşıdır. Ancak zaman değişmekte ve güç Ankara tarafına kaymaktadır.
Yazarımız bu defa da yüz ellilikler içine dahil edilir. Bu arada Sakallı Nurettin Paşanın neden olduğu Ali Kemal’in linç edilmesi olayı yaşanır. Refik Halit bu aralıkta ülkeyi terkeder ve yine sürgün olur.
Refik Halit, dönem siyasetini yanlış okumuş, öngörülü olamamıştır. Ancak yazdığı her alanda başarılı olması onu, hem kendi döneminde hem de kendisinden sonra okunan ve ilgi gören bir yazar yapmıştır. Türk edebiyatına büyük hizmetleri olan refik Halit bir süre sonra affedilmiş ve yurduna dönmüştür. Ancak bu dönüşünden sonra siyasetten uzak yaşamıştır.
ÜÇ NESİL ÜÇ HAYAT, yazarın bence eşsiz anılarından oluşan bir eseridir. Okunmaması büyük bir eksik olur. MİNEL BAB İLEL MİHRAB da diğer bir anı kitabıdır. İstanbul’dan Ankara’ya nasıl bakıldığını, o dönemde nelerin yaşandığını anlatan bir kitaptır. Yazdığı bütün metinlerde olduğu gibi bu kitapta da hem dönemi değerlendirme imkanı buluyorsunuz hem de yazarın yaşadıklarına şahit oluyorsunuz.
Kitapta anlatılan olaylar arasında İzmir’in İşgali, ardından Samsun’a ingilizlerin çıkması, İstanbul’un ve Edirne’nin işgalini anlatıldığı bölümlerde, o dönemde yaşanan acıları hissediyorsunuz.
Ali Galip olayında İstanbul Hükümetinin başarısızlığının, Damat Ferit hükümetini ne kadar sarstığını görüyorsunuz. Dönemin devlet adamlarının, bürokratlarının ne kadar gerçeklikten uzak kaldıklarını, yetersizliklerini fark ediyorsunuz.
Refik Halit, affedilmesinden sonra ülkeye geliyor ve edebi çalışmalarına devam ediyor. Romanlarındaki başarısı, anılarında da kendisini gösteriyor.
Okunması kesinlikle önerilebilecek bir kitap, Minel Bab İlel Mihrab.
