MUCİZE
Mucize dendiğinde çoğu kişinin aklına peygamberlere mahsus olduğu düşünülen, Allah tarafından yönlendirilen olgular veya olaylar gelir. Bir başka ifadeyle mucizeler, insanüstü durumları içeren gelişmelerdir.
Türk Dil Kurumu’na (TDK) göreyse üçü isim, biri fiil olmak üzere dört anlamı bulunuyor. Bu dört tanım aşağı yukarı, genelin bileceği açıklamalar olarak dikkat çekiyor: 1- Peygamberlerin kendilerine inanmayan insanlara peygamberliklerini ispat etmek amacıyla Allah'ın iznine bağlı olarak gösterdikleri olağanüstü olaylar 2- İnsanları hayran bırakan, tabiatüstü sayılan olay. 3- İnsan aklının alamayacağı olay 4- Olağanüstü, şaşırtıcı.
Bu tanımlar, sözcüğün bugünkü sözlük anlamlarını ifade ediyor. Bunun haricinde, sözcüğün oluşmasına neden olan kökeni, yani etimolojik bağlantısı anlamındaki manası vardır. Bu açıdan değerlendirildiğinde sözcüğün Arapça kökenli acz sözcüğüne dayandığı görülüyor. Dilimize de giren acz kelimesi; güçsüzlük, düşkünlük gibi manalara gelir.
Günümüzdeki anlamına, insanların gerçekleşmesi karşısında çaresiz, güçsüz kalması nedeniyle ulaşmıştır. Yani mucizeyi yapacak olan Allah’tır, kul ise o mucizenin gerçekleşmesi karşısında acziyettedir.
Acz sözcüğü, merhum şair Abdurrahman Cahit Zarifoğlu’nun ‘Sultan’ şiirinde de geçer:
“Seçkin bir kimse değilim
İsmimin baş harfleri acz tutuyor
Bağışlamanı dilerim
Sana zorsa bırak yanayım
Kolaysa esirgeme”
AYNI KÖKE DAYANAN DİĞER KELİMELER
Sözcüğün ism-i failine, yani düşkün durumuna düşen kişiyi ifade edene de aciz deniyor ki bu sözcük de dilimizde sık kullanılır.
Mucize ile aynı kökten gelen acuz/acuze, yaşlı kimse; taciz de başkaları tarafından aşağılanacak, düşkünleşecek duruma düşürülme anlamlarını verir. Yine kış aylarındaki en soğuk günlere berdelacuz denir. Arapça’da bard, soğuk demektir.
Osmanlı’da Sultan 2. Abdülhamid Han döneminde, zor durumdakilere yardım etme amaçlı kurulan Darülaceze (1895) sözcüğündeki aceze de bu köke dayanır.
