MEZUNA KALMAK
Son senelerde dilimizde ‘mezuna kalmak’ şeklinde bir deyim türedi. Eskiden böyle bir ifade yoktu. Bu deyim, üniversiteye yerleşememek olarak tanımlanıyormuş. Sınav sonuçları sorulduğunda ‘kazanamadım’ın kibarcası yani. Gerçi her mezuna kalan da kazanamayan olmuyor, kimi adaylar, istediği bölümü veya okulu tutturamayınca puanı yeten diğer yerleri de yazmayabiliyor.
Ancak yine de ‘kaydırma yaptım, heyecanlandım’ gibi mazeretleri de muhteviyatına alarak muhatabı savuşturmaya yarayabilir. Aslında işin özü, bu kadar kasmaya da gerek yok, doğrudan ‘kazanamadım, puanım tutmadı’ demek, yani durum gerçekten böyleyse doğruyu söylemek en güzel yoldur. ‘El ne der, el âlem dalga geçer’ kaygısı, doğruluk kaygısının önüne geçmemeli.
Mezuna kalmayı şimdilik bir kenara koyup doğrudan mezun kelimesine bakılırsa sözcüğün kendisinin etimolojik olarak birincil anlamda kullanılmadığı görülür. Zaten bilhassa başka dillere geçen sözcüklerde bu anlam kayması, sık görülen bir durum. Mezun da bu sözcüklerden biridir.
Arapça udn/uzn (أذن) köküne dayanan mezun kelimesi, kökeninde öyle tahmin edildiği gibi okuldan çıkış yapmak, diploma hakkı kazanmak gibi bir anlama sahip değil. Sözcük, Arapça’da kulak anlamına geliyor. Bu kök (udn/uzn), yapılan çekimlerle dilimizde de kullanılan başka kelimelere de dönüşmüştür. Bunların başında ise günde 5 kere dinlediğimiz ezan geliyor. Ezan, ‘kulak vermek’ gibi bir manayı verir. Yine ezanı okuyan müezzin de ‘kulak veren’ demektir. Müezzinlerin ezan okurken eli kulağa götürmelerini de, bu noktada hatırlatalım.
Söz konusu kökten türeyen bir başka sözcük de izindir. İzin de kulak verme manasına geliyor ki çalışanlara verilen müsaadeye idarecinin kulak vermesi, olumlu cevapta bulunması gibi bir açılıma sahiptir.
Yazının başındaki konuya, mezun sözcüğüne dönersek bahse konu kelimenin de, başarısına kulak verilen, iznine olumlu dönülen, yani okuldan çıkışına olumlu bakılan manasında kullanıldığı ifade edilebilir. Bu açıdan bakılırsa da mezuna kalmanın, üniversiteye girme talebine lisenin izin vermesi anlamında, doğru manada kullanıldığı düşünülebilir. Ancak üniversiteler buna kulak verir mi o da adayın performansına kalıyor.
