ŞİİRİMİZDE BENZETMELER
Özel olarak şairler, genel olarak yazarlar ürettikleri yapıtlarda, benzetmeleri çok kullanmışlardır. Benzetmeler, şiiri daha etkileyici, daha vurucu ve daha yüreğe dokunur kılmaktadır.
Şiirde benzetmelere ilk olarak, 1241-1321 yılları arasında yaşadığı bilinen, halk ozanı ve düşünür Yunus Emre’den örnek vermek istiyorum.
Yunus Emre’nin yedi dörtlükten oluşan, Zülfü Livaneli tarafından bestelenen, “Geldi Geçti Ömrüm Benim” adlı şiirinin birinci dörtlüğünün ikinci dizesinde ve her dörtlüğün sonuncu dizesinde çok güzel benzetmeler vardır. Bu güzel şiirden dördüncü dörtlüğü seçmeyi uygun gördüm. Ünlü halk ozanımız, bu dörtlükte genç ölümlerini benzetmelerle somut ve etkili bir biçimde dizelere dökmüştür:
"Bu dünyada bir nesneye
Yanar içim göynür özüm
Yiğit iken ölenlere
Gök ekini biçmiş gibi”
Daha çok öykü yazarı olarak öne çıkan Sabahattin Ali de, beş bölümden oluşan “Hapishane Şarkısı” adlı şiirinin, Ali Ekber Eren tarafından bestelenen, birinci bölümünün birinci dörtlüğünde, kendini kartala ve mor çiçekli bir dala benzetir:
“Göklerde kartal gibiydim
Kanatlarımdan vuruldum
Mor çiçekli dal gibiydim
Bahar vaktinde kırıldım”
Konumuz her ne kadar şiir olsa da; sözleri anonim olan, Nida Tüfekçi tarafından derlenen, Yozgat Sürmelisi olarak bilinen, bir Yozgat Akdağmadeni türküsündeki harika benzetmeden söz etmeden geçemeyeceğim:
“Kaşın çeğmellenmiş kirpik üstüne
Havada bulutun ağdığı gibi
Çiy düşmüş de gül sineler ıslanmış
Yağmurun güllere yağdığı gibi”
Dünya şairimiz Nazım Hikmet’in de, üçer dizelik dört bölümden oluşan “Davet” şiirinin üç bölümünde müthiş benzetmeler vardır. Bunlardan son bölümü almayı uygun gördüm:
"Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür
Ve bir orman gibi kardeşçesine
Bu hasret bizim.”
Kaptan lakaplı şairimiz Attila İlhan, harika bir bitiş yaptığı, “An Gelir” şirinin son bölümünde, zamanı, görünmez bir mezarlığa benzeterek, çok güzel bir benzetmeye imza atar:
"Görünmez bir mezarlıktır zaman
Şairler dolaşır saf saf
Tenhalarında şiir söyleyerek
Kim duysa korkudan ölür
-Tahrip gücü yüksek-
Saatli bir bombadır patlar
An gelir
Attila İlhan ölür"
Ümit Yaşar Oğuzcan da “Bir denizdir yokluğun” adlı şiirinde, muhatap aldığı kişinin yokluğunu denize benzetir:
"Bir denizdir yokluğun
Girdaplarında boğulup gittiğim
Ne bulduysam en güzel
Hepsini birden kaybettiğim
Ve kıyılarında ağladığım uzun uzun
Bir denizdir yokluğun"
