SAZIN TELİNE GÖNÜL DİLİYLE DOKUNAN OZAN / ÂŞIK REYHANİ
Sazı eline alıp da sözü gönülden söyleyenlerin yolları kolay olmaz. İşte Âşık Reyhani de o zor yollardan geçmiş, çilesiyle, yüreğiyle, sözüyle halkın bağrında yer etmiş büyük bir ozanımızdır.
Asıl adı Yaşar Yılmaz olan Reyhani, 1932 yılında Erzurum’un Pasinler ilçesine bağlı Tambura köyünde dünyaya gelir. Yoksullukla yoğrulmuş bir çocukluk geçirir. Okula gitme imkânı bulamaz ama halkın içinden, hayatın tam ortasından aldığı derslerle büyür. Sazla, sözle erken yaşta tanışır. On üç yaşında eline aldığı sazla gönlünü dile getirir, dertlere derman arar. İlk ustası Âşık Sümmani'nin torunu olan Âşık Sabri olur. Ancak asıl ustalık yoluna düşüşü, halk meydanlarında yapılan atışmalarla pekişir.
Sözü Kılıç Gibi Kesen, Yüreği Gönül Gibi Yumuşak:
Âşık Reyhani'nin dili açık, anlatımı sadedir. O, ne söylemek istiyorsa halkın anlayacağı biçimde söyler. Ama bu sadelik içinde öyle derin anlamlar vardır ki dinleyenin yüreğine işler. Hem taşlamayı hem güzellemeyi hem dert yanmayı hem de hak aramayı bilir. Onun şiirlerinde halkın acısı, umudu, aşkı ve isyanı bir arada bulunur. Yeri gelir bir zalime lafını esirgemez, yeri gelir bir sevgiliye methiyeler düzer.
Şiirlerinde sıkça; insan sevgisi, adalet, aşk, tasavvuf ve toplumsal sorunlar yer alır. Ama her seferinde kendi üslubuyla, kendine özgü bir duruşla yaklaşır bu konulara. Reyhani, aynı zamanda güçlü bir doğaçlama ustasıdır. Atışmalarda rakibini sözle mat etmek onun en büyük meziyetlerinden biridir.
Etkilendiği Ustalar, Yetiştirdiği Yolcular
Reyhani, özellikle Âşık Sümmani ve Âşık Ruhsati’den etkilenmiştir. Bu ustaların izinden gitmiş ama kendi sesini de bu geleneğin içine katmayı bilmiştir. Onun ustalık dönemi, halk edebiyatında âşıklık geleneğinin yeniden canlandığı bir döneme denk gelir. Birçok genç âşığa da yol göstermiş, onları teşvik etmiştir.
Kitaplara Sığmaz Gönül Sözü:
Reyhani’nin şiirleri sadece dinleyicisini değil, okuyucusunu da etkilemiştir. Şiirleri birçok gazete, dergi ve araştırmada yer alan Âşık Reyhani'nin, şiirlerinin bir bölümünü topladığı:
Şiir Kitapları
-Alvarlı Reyhani (1962),
-Böyle Bağlar (1966),
-Kervan (1988)
ve bazı düşünce ve şiirlerinden oluşan
-Şu Tepenin Arkasında
adlı kitapları. Ayrıca birçok kaset çıkarmış, katıldığı radyo ve televizyon programlarında sesiyle de halkına ulaşmıştır.
2006 yılında aramızdan ayrılan Reyhani, geride dolu dolu bir söz mirası bıraktı. Bugün onun dizeleri hâlâ dilden dile, gönülden gönüle dolaşır. O, halkın aynası ve yüreğin sesi olmayı başarmış bir ulu çınardır. Aşık Reyhani, sadece bir şair değil; halkın duygusuna tercüman olan bir gönül eri, bir halk bilgesidir.
Âşık Reyhani’nin “Bir Dertsiz Diyara” adlı şiiri, onun hem bireysel hem de halk edebiyatı geleneğine bağlı güçlü söyleyişini yansıtan etkileyici örneklerden biridir.
Şiir Analizi:
BİR DERSİZ DİYARA
Bir dertsiz diyara varmak istedim,
Gördüm, yürüdüğüm yol benim gibi.
Mecnun gibi bir leylayı aradım,
Sitemle yaralı çöl benim gibi.
Varsa maharetin meydanıma çık,
Yaralı avcıyım ceylanım kaçık,
Gurbet tabutunda gözlerim açık,
Eğer aşık isen öl benim gibi.
Reyhaniyim hasret gözüm süzüldü,
Göz gördü, el yetmez bağrım ezildi.
Kemiğim çürüdü derim yüzüldü,
Var mı bu alemde kul benim gibi.
Bu şiirin kısa bir analizini yapacak olursak:
Şiir, bir "dert"le yoğrulmuş âşık tipini işler. Şair, "bir dertsiz diyara varmak" isteğiyle yola çıksa da her şeyin kendisi gibi "dertli" olduğunu fark eder. Bu da halk şiirinde sıkça rastlanan kadercilik ve içsel çile temalarının bir yansımasıdır.
Reyhani; çölü "yaralı", yolu "kendisi gibi", gurbeti "tabut" olarak niteleyerek güçlü metaforlar kullanır. Mecnun-Leyla göndermesiyle aşkın sınır tanımazlığını ve tutkuyla örülü derinliğini vurgular. “Varsa maharetin meydanıma çık!” dizesi ise meydan şiiri geleneğinin etkisini taşır.
Genel anlamda: “Bir Dertsiz Diyara” şiiri sadece bireysel bir serzeniş değil; aynı zamanda halk ozanının, yaşadığı toplumun acılarını ve derinliklerini dile getirdiği bir iç dökmedir. Reyhani, bu şiirinde hem bireysel duygularını hem de halkın ortak duygularını başarıyla işler.
***
TRUVA YAYIN GRUBU YOUTUBE KANALIMIZA ABONE OLMAYI UNUTMAYIN...
Logoya tıklayıp Youtube kanalımızı ziyaret edebilir, abone olabilirsiniz.
