BİR KİTAP: TÜFEK, MİKROP ve ÇELİK / JARED DİAMOND
Jared Diamond, kuşları, özellikle de Yeni Gine'nin kuşlarını incelemeye tutkusu olan bir biyologdu. Yeni Gine günlerinde tanıştığı Yani adında bir Yeni Gineli'nin sorduğu sorular aklına takıldı. Batılılar, kırk bin yıldır bu topraklarda yaşayan Yeni Gine yerlilerine rağmen neden bu topraklarda bu kadar çok nüfusa sahipti? Dünya üzerinde bir grup insan diğerlerinden daha mı zekiydi? Farklı gruplar tarafından üretilen mallarda ve taşınan kargo miktarında neden böyle bir dimorfizm vardı?
Jared Diamond tüm bu sorulara cevap bulmak, bazı toplumların küresel sahnede neden güçlü ve baskın hale geldiğini, diğerlerinin ise neden olmadığını belirlemek amacıyla araştırmalarına başladı. Ve sonunda çarpıcı bir analiz yaptı;
Medeniyet, ırklar arasında doğuştan gelen bir üstünlük yüzünden ortaya çıkmamış aksine Mezopotamya’nın da içinde olduğu Bereketli Hilali kapsayan Avrasya ülkelerinde çiçek açmıştı.
Silahlar, bazı toplumların neden diğerlerine hükmedebildiği konusunda büyük önem taşıyordu ancak silahların gelişimi evrensel değildi. Gerekli malzemeler gezegene eşit olarak dağılmamıştı ve teknolojik ön koşullar vardı.
Her bölgenin çiftçiliğin ortaya çıkması için ideal olmadığı ortaya çıktı. Tarımın neden bazı bölgelerde diğerlerinden daha fazla geliştiğine dair bazı ayrıntılara ulaştı. Evcilleştirilmiş hayvanların önemini vurguladı. Mikropların ve salgınların etkisini, daha fazla şehirde yaşayanlar tarafından geliştirilen bağışıklık savunmasını ve bu mikropların, bu şehir sakinleri bu tür bağışıklıklardan yoksun insanlarla temas ettiğinde neden olabileceği zararı gözler önüne serdi.
Tüm bu analizleri sonunda, Diamond, coğrafi şansın bazı ülkeleri zengin ve güçlü, diğerlerini ise zayıf ve fakir yapan şey olduğu tezini ortaya attı.
“Tüfek, Mikrop ve Çelik” kitabı, insanlık tarihinin en kapsamlı ve çok disiplinli yaklaşımlarından biri olarak dikkat çekiyor. Modern dünyanın neden ve nasıl ortaya çıktığını açıklayan tarih, biyoloji, antropoloji, çevre, kültür, coğrafya, dilbilim ve teknolojinin iddialı bir sentezi de diyebiliriz.
Jared Diamond coğrafi şansın ülkelerin zenginliğini ve gücünü belirlediğini iddia ederken kitabına koyduğu isim, tarıma dayalı toplumların nüfusları fethetme ve bazen sayıca çok fazla olmalarına rağmen egemenliklerini sürdürme yollarına, yani silahlar, mikroplar ve çeliğin emperyalizmi mümkün kılmasına da bir gönderme yapar gibidir.
Üzerinde tartışılabilecek iddialarla dolu ama çok şey öğrenebileceğiniz ufuk açıcı bir kitap. Pulitzer Ödüllü bu kitabı bence okumalısınız.
